بیماری مزمن کلیه (Chronic Kidney Disease)
بیماری مزمن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه، که به آن نارسایی مزمن کلیه نیز گفته می‌شود، به از دست رفتن تدریجی عملکرد کلیه ها اشاره دارد. کلیه های شما مواد زائد و مایعات اضافی را از خون فیلتر می‌کنند و این مواد از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند. بیماری پیشرفته‌ی مزمن کلیه می تواند باعث تجمع خطرناک مایعات، الکترولیت ها و مواد زائد در بدن شود.
مراحل بیماری مزمن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه پنج مرحله دارد که بر اساس عملکرد کلیه ها در پاک سازی خون تعیین می‌شود. مرحله ۱ خفیف ترین و مرحله ۵ پیشرفته ترین مرحله است. این مراحل بر اساس نرخ برآوردی فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) تعیین می شوند؛ که تقریباً نشان دهنده درصد عملکرد باقی مانده کلیه از ۱۰۰٪ است.
✔️ مراحل:
- مرحله ۱ (eGFR ≥ 90): خفیف ترین مرحله. ممکن است فقط آزمایش ادرار یا تصویربرداری کلیه غیرطبیعی باشد.
- مرحله ۲ (eGFR بین 60 تا 89): بسیار خفیف، ممکن است مربوط به روند طبیعی پیری باشد. ممکن است آزمایش خون، ادرار یا تصویربرداری غیرطبیعی وجود داشته باشد.
- مرحله ۳a (eGFR بین 45 تا 59): کاهش متوسط عملکرد کلیه. اغلب بیماران در این مرحله به نفرولوژیست (متخصص کلیه) ارجاع داده می‌شوند.
- مرحله ۳b (eGFR بین 30 تا 44): عملکرد کلیه بیشتر کاهش یافته است. نیاز به پیگیری بیشتر توسط متخصص کلیه دارد.
- مرحله ۴ (eGFR بین 15 تا 29): مرحله پیشرفته. بیمار باید درباره گزینه‌های دیالیز و پیوند کلیه آموزش ببیند و آماده شود.
- مرحله ۵ (eGFR کمتر از 15): مرحله نهایی. زمان آماده‌سازی برای دیالیز یا پیوند کلیه است.
نشانه‌های احتمالی در مراحل اولیه بیماری
بسیاری از افراد در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند. نشانه‌هایی که ممکن است نشان دهنده ابتلا یا خطر ابتلا به بیماری کلیه باشند:
- فشار خون یا دیابت کنترل نشده
- سابقه خانوادگی بیماری کلیه
علل بیماری مزمن کلیه
شایع‌ترین علل:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- بیماری های گلومرولی
- لوپوس
- عوارض داروهایی مانند NSAIDها (مثل ایبوپروفن و ناپروکسن)
- برخی بیماری های نادر یا نقص های مادرزادی
علائم بیماری مزمن کلیه
بیشتر بیماران تا مراحل پیشرفته هیچ علائمی ندارند. اما برخی علائم ممکن است در مرحله ۳a یا ۳b و شدیدتر دیده شوند:
- خستگی
- کاهش اشتها
- طعم فلزی در دهان
- ورم پاها یا قسمت‌های دیگر بدن
- خارش پوست
- کبودی آسان
- و…
تشخیص بیماری مزمن کلیه چگونه است؟
برای تشخیص دقیق، پزشک یا نفرولوژیست آزمایش ها یا تصویربرداری هایی انجام می دهند، مانند:
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی
سرعت پیشرفت بیماری چقدر است؟
سرعت پیشرفت بیماری در هر فرد متفاوت است. عواملی که باعث پیشرفت سریع تر بیماری می شوند:
- مصرف طولانی مدت داروهای ضد درد غیراستروئیدی
- دیابت کنترل‌نشده
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- چاقی
- سیگار کشیدن
آیا بیماری کلیه قابل درمان است؟
اگرچه بیماری مزمن کلیه قابل درمان کامل نیست، اما قابل مدیریت است.
اهداف درمانی:
۱. حفظ عملکرد کلیه ها برای طول عمر بیمار:
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از کم آبی
- اجتناب یا محدود کردن مصرف داروهای ضد درد
- کنترل قند، فشار خون، کلسترول
- حفظ وزن ایده آل و ترک سیگار
۲. آمادگی برای پیوند کلیه (در مراحل پیشرفته):
- ارزیابی برای پیوند از eGFR = 20 شروع می‌شود
- دریافت کلیه از اهدا کننده زنده یا متوفی
- ارزیابی سریع بیمار و اهدا کننده جهت آمادگی برای پیوند
۳. آموزش جامع درباره دیالیز (در صورت نیاز):
- تلاش برای جلوگیری از رسیدن به مرحله نهایی کلیه به صورت اضطراری
- برنامه ریزی برای انتقال نرم به دیالیز در خانه، بدون بستری شدن در بیمارستان
اگر بیماری درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
بیماری مزمن کلیه در صورت درمان نشدن، می‌تواند منجر به:
- نارسایی کلیه
- مرحله نهایی بیماری کلیه (ESRD) شود، که در آن کلیه ها کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد ظرفیت خود کار می‌کنند.
درمان بیماری مزمن کلیه
تشخیص زود هنگام و درمان علت اصلی بیماری ممکن است از پیشرفت آن جلوگیری کند. برخی اقدامات مؤثر:
- اصلاح رژیم غذایی
- دارو برای درمان کم خونی یا فشار خون
- بررسی و اصلاح داروهای فعلی (مثلا NSAID ها)
بسیار آموزنده بود.
ممنونم.